WAN (Geniş Alan Ağı) Nedir?

WAN (Wide Area Network – Geniş Alan Ağı) temellerini anlamak, modern IT dünyasında çok önemlidir. Bu makalede sizlere WAN’ın temel tanımından çeşitli topolojilere ve ağ türlerine kadar kapsamlı bir genel bakış sunacağım.

Ek olarak, ağ bilginizi genişletmek istiyorsanız bu yapıları bilmenizi öneriyorum. Şimdi, WAN ağı dünyasına dalalım ve bu ağların potansiyelini birlikte keşfedelim!

WAN Ağı Nedir?

WAN (Wide Area Network), geniş coğrafi alanlarda bilgisayarları birbirine bağlar. Bu alanlar yüzlerce, hatta binlerce kilometrekareyi kapsayabilir.

Ayrıca, WAN ağları kullanıcı programlarını çalıştırmak için de kullanırız. Terminal ekipmanlarına genellikle düğüm veya ana bilgisayar olarakta ifade edebiliriz. İletişim alt ağı ise ana makinelerin iletişimini sağlar. Bu durumda, WAN, iletim hatları ve yönlendiricilerden oluşur.

Farklı alt ağlar birleşerek daha büyük geniş alan ağları oluşturabiliriz. Örneğin, bu birleşim İnternet ortamıdır. Ana bilgisayarları çoğunlukla WAN’lara LAN (Yerel Alan Ağı) üzerinden bağlarız.

Bununla birlikte, terminalleri doğrudan bir yönlendiriciye de WAN ağına bağlayabiliriz. Ancak, bir ana bilgisayar veri paketi gönderdiğinde, yönlendiriciler bu paketleri saklar.

Sonrasında uygun olan iletim hattı üzerinden paketi bir sonraki yönlendiriciye iletir. Kısacası, bu işlem, hedefe ulaşana kadar devam eder.

Geniş Alan Ağı – WAN Oluşturulması

Ağ, yüksek hızlı kiralık kanallarla birbirine bağlanan ECD’lerden oluşur. Her ECD, verilerin doğru yönlendirilmesinden sorumludur. Ayrıca, son kullanıcıların bilgisayarlarına ve terminallerine destek sağlar.

Diğer yandan ETD, kullanıcı terminallerine destek işlevi sunar. Bu destek işlevine bazen PAD denir. Son olarak, ECD, ETD’leri ağdan izole eder. Ağ Kontrol Merkezi, ağın verimliliği ve güvenilirliğinden sorumludur.

Anahtarlama Hatları Sınıflandırması

• Switched Lines (Anahtarlamalı Hatlar): Bağlantının diğer ucuyla iletişim kurmak için kod gerektiren hatlardır.
• Dedicated Lines (Özel Hatlar): İki veya daha fazla nokta arasında sürekli bağlantı sağlayan iletişim hatlarıdır. Dolayısıyla bunlar iki veya dört tel olabilir.
• Point to Point Lines (Noktadan Noktaya Hatlar): İki DTE Bağlantısı Çok Noktalı Hatlardır: Üç veya daha fazla DTE’dir.
• Digital Lines (Dijital Hatlar): Bu tip hatlarda, bitleri dijital sinyaller şeklinde iletiriz. Ancak, her biti bir voltaj varyasyonu ile temsil ederiz. Ve bunu bu dijital kodlama yaparız.

WAN Ağ Türleri Nedir?

1) Devreli Anahtarlama (Switched by Circuits)

Bu WAN türünde öncelikle iletişim kurmak için önce bir çağrı yöntemi kullanırız. Arından, bağlantı sorunsuz çalıştığında kullanıcıları ağın farklı bölümleri üzerinden doğrudan bağlantı sağlarız.

2) Mesajlı Anahtarlama (Switched by Message)

Bu tür ağlar ise, anahtara yani switch’e bağlı bilgisayarlardan ve terminallerden gelen trafiği kabul eder. Bilgisayar, ileti üstbilgisinde belirtilen adresi inceler ve DTE’ye iletir.

Bu teknoloji, bilgilerin daha sonra kaydedilip saklanmasına olanak tanır. Dolayısıyla, kullanıcı mesajı silebilir, saklayabilir, yönlendirebilir veya yanıtlayabilir.

3) Paket Anahtarlama (Package Switched)

Paket anahtarlama ağında ise kullanıcı verilerini küçük parçalara ayırırız. Sonrasında, bu parçalar da protokol bilgisi ile birlikte ağda bağımsız olarak çalışır.

4) Bağlantı Odaklı Ağlar (Connection-Oriented Networks)

Bu ağlar, sanal devre veya kanal kavramına dayanır. Kullanıcılar, gerçekte başkalarıyla paylaştıkları kaynakları özelmiş gibi kullanır.

5) Bağlantısız Odaklı Ağlar (Non-connection Oriented Networks)

Bu ağlar, verileri doğrudan serbest durumdan aktarır. Tüm ağlar için genel onay, akış kontrolü veya hata kurtarma sağlamaz.

Ancak, bu işlevler her bir bağlantı için mevcuttur. Örnek olarak elbette İnternet diyebiliriz.

6) Genel Telefon Anahtarlamalı Ağ (Public Telephone Switching Network – PSTN)

Bu WAN yapısında, başlangıçta ses ve analog sistemler için tasarladılar. Anahtarlama, hedef noktanın sayısal tanımlamasına karşılık gelen bir numarayı arayarak bağlantı kurmayı içerir.

WAN Topolojileri Nedir?

WAN ağı, yönlendiriciler ve alt ağların düzenine göre farklı fiziksel topolojiler sunar. Bu topolojiler, cihazların bağlanmasıyla ve şekline göre çeşitlilik gösterir.

1. Noktadan Noktaya Ağ (Point-to-Point Network)

PPP ağlarında, her bir düğümün diğer düğümlere, iki nokta arasında sürekli olarak mevcut olan özel devreler kullanarak bağlandığını gözlemliyoruz.

2. Halka Ağı (Ring Network)

Halka ağında ise node’lar, bir halka oluşturan çizgilerle oluşur. Paketleri halkanın her iki yönünde de hedefine gönderebilir.

3. Halka Kesişen Ağ (Ring Intersecting Network)

İki halka topolojisi, bir veya daha fazla cihazdan oluşur.

4. Ağaç Ağı (Tree Network)

Düğümler, bir ağaç şeklinde hiyerarşiktir. Yani, paketleri daha üst düğümlerden geçirerek diğer dallara gönderir.

5. Tam Bağlantılı Ağaç Ağı (Fully Connected Tree Network)

Tam bağlantılı ağ yapılarında, her düğüm ağdaki diğer düğümlere doğrudan bağlanır.

6. Yıldız Ağı (Star Network)

Merkezi bir düğüm, diğer tüm düğümler arasında bağlantı sağlar.

7. Düzensiz Ağ (Irregular Network)

WAN topolojisi, farklı topolojilere sahip alt ağların birleşmesiyle oluşur. Bu ağlar, belirgin bir desen olmadan düzensizdir.

WAN Topolojilerinin Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?

WAN ağı için topoloji seçimi, ağın performansını, güvenilirliğini ve maliyeti için önemlidir. Bu sebeple hem yapınıza hemde işiniz için bu topolojilerinin avantajlarını ve dezavantajlarını bilmelisiniz.

1) Noktadan Noktaya Topoloji (Point-to-Point Topology)

Point-to-point topolojide, iki düğümü doğrudan birbirine bağlarız. Aslında bu yapıyı kiralık hatlar, VPN’ler veya özel devreler ile uygularız.

Artıları:

• Basitlik: Özellikle iki konum arasındaki küçük ağlar veya bağlantılar için kurulumu ve yönetimi kolaydır.
• Yüksek Performans: Minimum gecikme ve paylaşımlı bant genişliği olmadan doğrudan bağlantı sunar. Böylelikle bu durumda yüksek performansa elde ederiz.
• Güvenlik: İki uç nokta arasındaki doğrudan bağlantılar, müdahale ve yetkisiz erişim riskini azaltır.

Eksileri:

• Ölçeklenebilirlik: Her ek bağlantı düğümler arasında yeni bir bağlantı gerekir. Bu yüzden, birçok konuma sahip ağlar için tercih etmeyiz.
• Maliyet: Çoklu konumu bağlamak için birçok noktaya bağlantı gerekiyorsa pahalıdır.
• Yedeklilik: Dahili yedeklilikten yoksundur. Yani, bağlantı başarısız olursa, bağlantıyı tamamen koparır.

2) Hub ve Spoke Topolojisi

Hub ve spoke topolojisinde, merkezi bir hub birçok konuşmacıya bağlanıyor. Bu, yıldız benzeri bir desen oluşturur. Kısacası, konuşmacılar arasındaki tüm iletişim hub’dan geçer.

Artıları:

• Maliyet Etkin: Her konuşmacının hub’a sadece bir bağlantısı olur. Bu, gereken bağlantı sayısını azaltır.
• Merkezi Yönetim: Merkezi hub’dan trafiği yönetmek ve izlemek daha kolaydır.
• Ölçeklenebilirlik: Yeni konuşmacılar eklemek, onları hub’a bağlamayı içerir. Aslında bu işlem nispeten basittir.

Eksileri:

• Tek Nokta Arızası: Hub kritik bir noktadır. Dolayısıyla, bu cihaz arızalanırsa tüm ağ bozulabilir.
• Gecikme: Konuşmacılar arasındaki trafik hub’dan geçer. Bu durumda, elbette gecikme de artabilir.

3) Tam Örgü Topolojisi

Tam örgü topolojisinde, her düğüm doğrudan diğer tüm düğümlere bağlanıyor.

Artıları:

• Yüksek Yedeklilik: Birden fazla yol, bağlantıların başarısız olsa bile ağı çalıştırır.
• En İyi Yol Seçimi: Trafik, en verimli rotayı izleyerek gecikmeyi azaltır.
• Güvenilirlik: Çoklu bağlantı, yüksek güvenilirlik ve hata toleransı sağlar.

Eksileri:

• Karmaşıklık: Düğüm sayısı arttıkça yönetim karmaşık hale gelir.
• Maliyet: Çok sayıda bağlantının kurulumu ve bakımı yüksek maliyetler getirir.
• Kaynak Yoğunluğu: Çoklu bağlantı, önemli bant genişliği ve işlem gücü gerektirir.

4) Kısmi Ağ Topolojisi

Kısmi ağ topolojisi, bazı düğümlerin birbirine bağlı olduğu bir ağdır. Ancak, tüm düğümleri doğrudan birbirine bağlayamayız. Fakat, yalnızca kritik düğümleri elbette bağlayabiliriz.

Artıları:

• Dengeli Yedeklilik ve Maliyet: Tam ağ maliyetine kıyasla yedeklilik sağlar.
• Geliştirilmiş Performans: Trafik, merkezi hub’ı atlayarak daha verimli rotalar izler.
• Esneklik: Bağlantıları önemli düğümlere odaklayarak maliyetleri azaltır.

Eksileri:

• Karmaşıklık: Daha karmaşıktır, ancak tam ağ kadar değildir.
• Potansiyel Darboğazlar: Yeterli bağlantı sağlamazsak bazı düğümlerde yüksek trafik yükleri yaşarız.
• Yönetim Yükü: İyi performans için dikkatli planlama ve yönetim gerektirir.

5) Çift Ana Bilgisayarlı Topoloji

Çift ana bilgisayarlı topolojide, her cihazı iki farklı hub’a bağlarız. Aslında bu aşamada yedeklilik ve yük dengeleme sağlarız.

Artıları:

• Yüksek Kullanılabilirlik: Birincil bağlantı arızalanırsa, yedek bağlantı devreye girer.
• Yük Dengeleme: Trafiği birden fazla bağlantıya dağıtarak performansı artırır.
• Hata Toleransı: Verileri çoklu rotadan geçerek ağın dayanıklılığını artırır.

Eksileri:

• Maliyet: Ek ekipman ve bağlantılar nedeniyle daha pahalıdır.
• Karmaşık Yapılandırma: Yönlendirme döngülerini önlemek zordur.
• Döngüler için Potansiyel: Performansı bozabilecek yönlendirme döngülerine dikkat etmeliyiz.

6) Veri Yolu Topolojisi

Veri yolu topolojisinde, tüm cihazları tek bir merkezi veri yoluna bağlarız. Böylece verileri sadece bu yol boyunca tek yönde iletiriz.

Artıları:

• Basitlik: Kurulumu kolay olduğu için daha az kabloya ihtiyacımız var.
• Maliyet Etkinliği: Daha az kablo ve bağlantı ile düşük maliyet sağlar.
• Genişletme Kolaylığı: Yeni cihazlar eklemek basit olduğundan büyük değişiklik gerektirmez.

Eksileri:

• Sınırlı Bant Genişliği: Tüm düğümler aynı veri yolunu paylaşır, bu da tıkanıklığa yol açar.
• Tek Nokta Arızası: Merkezi veri yolu arızalanırsa, tüm ağı etkiler.
• Sorun Giderme Zorlukları: Arızalar veri yolunu etkileyebilir, bu da sorun çözmemizi zorlaştırır.

7) Halka Topolojisi

Halka topolojisinde, her düğümü iki diğer düğüme bağlarız. Böylece, veri, dairesel bir yol boyunca hareket eder.

Artıları:

• Verimli Veri Akışı: Veriler öngörülebilir bir şekilde hareket eder, çarpışmalar azalır.
• Yedeklilik: Çift halka yapılandırmasında, bir halka arızalanırsa diğeri devreye girer.
• Öngörülebilir Performans: Veri iletim süreleri tutarlıdır.

Eksileri:

• Tek Nokta Arızası: Tek halka topolojisinde, bir arıza tüm ağı etkiler.
• Gecikme: Veriler birçok düğümden geçtiğinden gecikmelere neden olur.
• Karmaşıklık: Kurulum ve bakım, daha basit topolojilere kıyasla karmaşıktır.

WAN Ağı Hakkında Sık Sorulan Sorular (SSS / FAQ)

Sonuç

Özetçe sonuca bağlayacak olursam, WAN ağı küresel iletişimde kritik bir rol oynar. Bu sebeple bireyleri ve kuruluşları geniş alanlarda birbirine bağlar. Ayrıca, geniş ağ topolojilerini ve türlerini bilmemiz gerekir.

Bununla birlikte, zaman geçtikçe IT dünyasının daha da önemli bir ağ konusu olacağını söylemeliyim. Örneğin, noktadan noktaya bağlantılar ve halka ağları WAN’ların çok yönlülüğünü gösterir.

Sonuç olarak, WAN ağları dijital dünyada vazgeçilmezdir. Kısacası, bu yapıları ortamımızda kullanmak, inovasyon ve iş birliği için yeni fırsatlar sunar.