Debian Nedir, Ne İşe Yarar?

Debian, genel ana lisans GPL kapsamında, sistemin ana çekirdeği Linux’u ve Hurd gibi diğerlerini içeren 40.000’den fazla önceden derlenmiş yazılım paketinden oluşan çoğunlukla ücretsiz ve açık kaynaklı yazılımlardan oluşan GNU/Linux işletim sisteminin bir dağılımıdır.

Debian Nedir?

Debian, çeşitli işlemci türlerini daha fazla veya daha az ölçüde destekler ve kişisel bilgisayarların yanı sıra sunucular için bir işletim sistemi olarak kullanılabilir. İstikrar ve güvenliğe odaklanır ve diğer birçok Linux dağıtımının temeli olarak kullanılır.

Tarihi

Debian projesi 16 Ağustos 1993 tarihinde Purdue Üniversitesi’nde öğrenci olan Ian Murdock tarafından kuruldu. Debian, Özgür Yazılım Vakfı(Free Software Foundation)’nın GNU projesi tarafından bir yıl sponsor olundu.

Başlangıçta, Debian, çalışmalarına katkıda bulunmak isteyen ve ticari bir varlık olmayan en önemli Linux distribütörü olarak kalan herhangi bir geliştiriciye veya kullanıcıya açık olan tek dağıtımdı. Projeyi düzenleyen yapı, sosyal sözleşme ve politika belgelerine sahip tek projedir.

Projesi

Debian Projesi üç temel belgeyle yönetilen gönüllü bir kuruluştur:

1. Constitution/Yapı

Proje içinde resmi karar alma için organizasyon yapısını açıklar ve proje lideri, sekreter ve geliştiricilerin yetki ve sorumluluklarını listeler.

2. Social Contract/Sosyal Sözleşme: projenin ve geliştiricilerinin işleri yürüttüğü bir dizi temel ilkeyi tanımlar.

3. Debian Software Guidelines/Yazılım Yönergeleri: Özgür yazılım kriterlerini ve dağıtımda hangi yazılımlara izin verildiğini tanımlar.

Liderleri

Debian, 1993 yılında kuruluşundan bu yana çeşitli liderlere sahiptir.

• Ian Murdock (Debian’ı Ağustos 1993’te kurdu ve Mart 1996’ya kadar liderdi)
• Bruce Perens (Nisan 1996 – Aralık 1997)
• Ian Jackson (Ocak 1998 – Aralık 1998)
• Wichert Akkerman (Ocak 1999 – Mart 2001)
• Ben Collins (Nisan 2001 – Nisan 2002)
• Bdale Garbee (Nisan 2002 – Nisan 2003)
• Martin Michlmayr (Mart 2003 – Mart 2005)
• Branden Robinson (Nisan 2005 – Nisan 2006)
• Anthony Towns (Nisan 2006 – Nisan 2007)
• Sam Hocevar (Nisan 2007 – Nisan 2008)
• Steve McIntyre (Nisan 2008 – Nisan 2010)
• Stefano Zacchiroli (Nisan 2010 – Nisan 2013)
• Lucas Nussbaum (Nisan 2013 – Nisan 2014’te yeniden seçildi.)
• Neil McGovern (Nisan 2015 – Nisan 2016)
• Mehdi Dogguy (Nisan 2016 – Nisan 2017)
• Chris Lamb (Nisan 2017 – Nisan 2018’de yeniden seçildi.)
• Sam Hartman (Nisan 2019 – Şuan geçerli liderdir.)

Repositories/Depolar

Debian Projesi, her biri belirli özelliklere ve farklı amaçlara sahip üç dağıtım sunmaktadır.

   Stable/Kararlı

Özenle test edilmiş yazılım içeren sürümdür. Bu sürüm, dağıtımı olabildiğince kararlı hale getirmek için hataların düzeltildiği farklı yazılım paketlerinin dondurulmasından oluşturulmuştur. Yalnızca büyük güvenlik veya kullanılabilirlik düzeltmeleri eklenirse güncellenir. Debian 6.0’dan başlayarak iki yılda bir yeni sürümler yayınlanmaktadır.

   Test

Test aşamasındaki bir sonraki versiyondur. Kararlı sürümden daha fazla güncel yazılım içerir, ancak daha fazla hata içeren olasılıklar vardır. Bu dağıtım kararlı sürüm için “frozen/dondurulmuş” durumuna ulaşana kadar sürekli güncellenir.

   Unstable/Kararsız

Geliştirilen paketleri içerir ve sürekli güncellenir. Birlikte verilen yazılım en güncel yazılımdır, ancak diğer dağıtımlara kıyasla daha kararlı değildir. Çok hızlı değiştiği için resmi CD/DVD yoktur.

Additional Repositories/Ek Depolar

Debian Özgür Yazılım Yönergeleri, özgür ve açık kaynaklı yazılımların katı bir şekilde yorumlanmasına bağlıdır. Bu yönergelere göre, göreceli olarak az sayıda paket ana dağıtım deposundan çıkarılır ve serbest olmayan ve katkıda bulunan depolara dahil edilir. Bu iki depo resmi olarak Debian GNU/Linux’un bir parçası değildir.

   Non-free

Debian Özgür Yazılım Yönergeleri’ne uymayan paketleri içerir.

   Contrib

Debian Özgür Yazılım Yönergeleri’ne uyan ancak diğer gereksinimleri karşılamayan paketleri içerir. Bu paketler, serbest olmayan depodaki diğerlerine bağlı olabilir.

Debian ayrıca başka depoları da içerir:

   Experimental

Deney ve geliştirme aşamasında yazılım paketleri içerir. Bu depo üretim sistemleri için önerilmez.

   Backports

Bazı yazılım paketleri için kararlı sürümlerden daha yeni sürümler sağlar. Temel amacı, kararlı dağıtım kullanıcıları için kütüphaneleri veya diğer paketleri güncellemek zorunda kalmadan daha yeni yazılım sürümleri sağlamaktır. 7.0 sürümünden bu yana bu depo, ana depoya resmi olarak entegre edilmiştir.

   Volatile

Bu deponun temel amacı, sistem yöneticilerinin kararsız sürümü kullanmak zorunda kalmadan sistemleri tutarlı bir şekilde güncellemelerini sağlamaktı.

   Oldstable

Bu önceki kararlı sürümdür ve yeni bir sürümün yayınlanmasından sonra bir yıla kadar desteklenir.

   Snapshot

Belirli paketlerin eski sürümlerini yüklemek için kullanılabilecek diğer depoların eski sürümlerini sağlar.

Paket Yönetimi

Debian ilk paket dağıtımlarından biriydi, şu anda bunları yönetmek için iki temel araç içeriyor:

1. Dpkg

Debian’ın paket yönetim sisteminin temelidir. Bu yardımcı program, yerel .deb paketleri yüklemenize, kaldırmanıza ve bilgi vermenize olanak tanır.

2. APT

Bağımlılıkları da dahil olmak üzere çevrimiçi depolardan, ikili dosyalardan veya derleme kaynak kodundan paketleri arayarak, indirerek ve yükleyerek dpkg işlevlerini genişletir. Ayrıca paketleri ve tam dağıtımı yeni bir sürüme yükseltebilirsiniz.

Debian Live

Debian live sistemi, CD/DVD, USB gibi çıkarılabilir bir depolama aygıtından veya sabit disk üzerine kurmaya gerek kalmadan ağ üzerinden başlatılabilen bir sürümdür. Bu, Debian’ı kurmadan önce veya durum kurtarma için test edilmesini sağlar.

Masaüstü Ortamları

Debian istikrarlı ve test dağıtımlarına, GNOME, KDE, Xfce LXDE gibi masaüstü ortamlarına sahiptir. Enlightenment, Openbox, Fluxbox, GNUstep, IceWM, Window Maker ve diğerleri gibi daha az yaygın pencere yöneticileri de yüklenebilir.

Sistem Gereksinimleri

Debian, Linux çekirdeği ve GNU araç seti tarafından belirlenenlerin ötesinde donanım gereksinimleri getirmez.

Release Tarihi

1.1 Sürümü: Kernel 2.0 sürümünü kullanan 1.1 versiyonu 474 paket içeriyordu.

1.2 Sürümü: 120 geliştirici ile 848 paketli bir sürümdü.

1.3 Sürümü: 200 geliştirici ile 974 paketli bir sürümdü.

2.0 Sürümü: 400’ün üzerinde geliştirici ile 1.500’den fazla paketli bir sürümdü. Libc6 ve m68k iki yeni özelliğe sahipti.

2.1 Sürümü: Yaklaşık 2.250 pakete sahip bir sürümdü ve paket yönetimi için APT tanıtıldı.

2.2 Sürümü: 450’den fazla geliştirici ile 2.600 paket içeren bir sürümdü ve GDM, OpenLDAP, OpenSSH ve Postfix araçlarına sahipti.

3.0 Sürümü: 900’den fazla geliştirici ile 8.500 paket içeren bir sürümdü. Bu sürümde KDE tanıtıldı.

3.1 Sürümü: 15.400 pakete sahip bu sürümde Debian-Installer ve OpenOffice tanıtıldı.

4.0 Sürümü: 1.030’dan fazla geliştirici ile yaklaşık 18.000 paket içeren bir sürümdü ve UTF-8 ve UDEV cihaz yönetimi tanıtıldı.

5.0 Sürümü: 23.000’den fazla paket içeren bu sürümde, sistem ARM EABI (Armel) mimarisine taşındı.

6.0 Sürümü: 29.000’den fazla paket içeren bu sürümde Chromium tanıtıltı ve sistem kfreebsd-i386 ve kfreebsd-amd64 mimarilerine taşındı.

7.0 Sürümü: 36.000’den fazla paket içeren bu sürümde UEFI desteği tanıtıldı ve sistem armhf ve IBM ESA/390 (s390x) mimarilerine taşındı.

8.0 Sürümü: 43.000’den fazla paket içeren bu sürüm, ARM64 ve ppc64le mimarilerine taşındı.

9.0 Sürümü: 51.000’den fazla paket içeren bu sürüm, 18 Şubat 2020’de 9.12’ye güncellendi.

10 Sürümü: 57.703 paket içeren bu sürüm, UEFI Secure Boot destekler.

11 Sürümü: Bu sürüm henüz yayınlanmadı.